اربعین درس‌های زیادی دارد. اربعین مثل دریاست. در دعای جوشن کبیر می‌خوانیم: «یَا مَن فِی البَحارِ عَجایِبُه. ای خدایی که عجایب خلقتش را در دریاها قرار داده است.» (دعای جوشن کبیر، فراز 59)
همه میدانیم که بی‌نهایت موجودات عجیب بر روی زمین وجود دارد که دانشمندان هزاران سال روی آن‌ها کارکرده‌اند و اطبای جهان، بیش از هشت هزار سال است که روی بدن انسان‌که یکی از عجایب روی زمین است تحقیق کرده‌اند و ادعا ندارند که حتی نسبت به یک عضو بدن انسان آگاهی و شناخت کامل دارند، با این حال، عجایب دریاها آن‌قدر فراوان است که امام معصوم (علیه السلام) -که اطلاعات تخصصی خلقت در دست او است- می‌فرماید:«یَا مَن فِی البَحارِ عَجایِبُه» یعنی خداوند عجایب خلقتش را در دریاها قرار داده است. عجیب‌تر از آنچه در خشکی می‌بینید، در دریاها است. هزاران دانشمند اگر بر روی عجایب دریاها تحقیق کنند باز نمی‌توانند تمام آن‌ها را کشف نمایند. اربعین هم اقیانوسی از عجایب است؛ عجایب عشق به انسان کامل است. اربعین تجمع عشاق است.
انسان باید درباره اربعین تفکر کند. آنچه ائمه b از ما خواسته‌اند، این است که زیاد فکر کنیم.
امام جواد (علیه السلام) می‌فرماید:«القَصدُ إلَى اللّه تعالی بِالقُلُوبِ ، أبلَغُ مِن إِتعابِ الجَوارِحِ بِالأعمالِ. اگر انسان با قلب و فکر خود به سمت خدا حرکت کند، زودتر می‌رسد تا اینکه بدنش را [در عبادت] به‌زحمت بیندازد.» (بحارالانوار، جلد 67، صفحه 60)
همچنین در روایت آمده:«تَفَکُّرُ سَاعةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سنَة. ساعتی تفکر کردن بهتر از یک سال عبادت است.»
(بحارالانوار، جلد ۶۸، صفحه ۳۲۷)
اگر کسی یک‌بار به اربعین بیاید ولی در مورد اربعین و اهداف و آثار آن بیندیشد یا در مورد رمز و رازها و شگفتی‌های اربعین و عنایت‌ها و نوازش‌های خداوند، اهل‌بیت b و حضرت عباس (علیه السلام) نسبت به زائرین فکر کند، زودتر به مقصد می‌رسد و رشد می‌کند. ما باید پیرامون هرکاری، به خصوص عبادت، نماز، روزه، وهمچنین زیارت زیاد فکر کنیم.
اربعین مثل دریایی است که انسان اگر صدبار هم بیاید باز حرف‌های جدید و آموزه‌های جدید دارد. اربعین همیشه تازگی دارد و تکرار شدنی نیست.
کسی که از روی عادت به زیارت می‌رود و تفکر نمی‌کند، بعد از مدتی بریده می‌شود. ولی کسی که با تفکر و تعمق به زیارت می‌آید و قلبش را به کار می‌اندازد، هرسال گوهرهایی به دست می‌آورد که سال قبل نصیبش نشده بود؛ یعنی هرسال برای او رشدی در پی دارد که سال پیش آن رشد را نداشته است. به همین دلیل تفکر خیلی مهم است. عبادت، زیارت و حج رفتن بدون تفکر و تفقه انسان را قسی‌القلب می‌کند و چنین فردی، تبدیل بهیک عابد نادان خواهد شد که موجب آزار امام می‌شود. امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) فرمودند: «لَقَد آذانا جُهَلاءُ الشِّیعةِ وَ حُمَقائُهُم وَ مَن دِینُهُ جِناحُ البَعَوُضَةِ اَرجَحُ مِنهُ، شیعیان احمق و جاهل و کسانی که بال مگس از ایمان آن‌ها سنگین‌تر است، ما را اذیت می‌کنند.» (إحتجاج، جلد 2، صفحه 474)
چنین افرادی در طول تاریخ کم نبوده‌اند. همین شیعه‌ها و محبین ظاهری امام حسین (علیه السلام) را دعوت کردند و همان‌ها او را کشتند. امام حسین (علیه السلام) و امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) به شیعه احمق و جاهل احتیاج ندارند، بلکه این طرفداران کر و کور، بیشتر آنان را آزار می‌دهند؛ بنابراین شیعیان باید اهل فکر و تعمق، اهل تفقه و دین‌شناسی باشند. کسی که با تفکر به اربعین می‌آید، اربعین هرسالش از سال گذشته بهتر می‌شود و هرسال عمیق‌تر و مقرب‌تر و به امام حسین (علیه السلام) شبیه‌تر می‌شود و ساختار شخصیتش به امام حسین (علیه السلام) نزدیک‌تر می‌گردد. ولی کسی که تفکر ندارد، عبادتش هم از روی اجبار و تحمیل است. بعد از پنجاه سال عبادت، وقتی در مسافرت، نماز چهار رکعتی‌اش، دو رکعت می‌شود، خوشحال است با اینکه از سهم عبادت و معاشقه‌اش با خدا کم شده، خوشحال می‌شود. چون اهل تفکر نیست.
همچنین در روایت دیگر آمده است:«عَلِیِّ بْنِ مَیْمُونٍ الصَّائِغِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیهم السلام) قَالَ: یَا عَلِیُّ زُرِ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) وَ لَا تَدَعْهُ قَالَ قُلْتُ مَا لِمَنْ أَتَاهُ مِنَ الثَّوَابِ؟ قَالَ: مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍحَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً فَإِذَا أَتَاهُ وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكَیْنِ یَكْتُبَانِ مَا خَرَجَ مِنْ فِیهِ مِنْ خَیْرٍ وَ لَا یَكْتُبَانِ مَا یَخْرُجُ مِنْ فِیهِ مِنْ شَرٍّ وَ لَا غَیْرَ ذَلِكَ فَإِذَا انْصَرَفَ وَدَّعُوهُ وَ قَالُوا یَا وَلِیَّ اللَّهِ مَغْفُوراً لَكَ أَنْتَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبِ رَسُولِهِ وَ حِزْبِ اهل‌بیت رَسُولِهِ b وَ اللَّهِ لَا تَرَى النَّارَ بِعَیْنِكَ ابداً وَ لَا تَرَاكَ وَ لَا تَطْعَمُكَ ابداً.
امام صادق (علیه السلام) [به یکی از اصحاب خود] فرمودند: اى على! [امام] حسین (علیه السلام) را زیارت كن و آن را ترك مكن. راوی گوید: عرض كردم: ثواب كسى كه آن حضرت را زیارت كند چیست؟ فرمودند: كسى كه پیاده نزد او آید خداوند به هر قدمى حسنه‌ای برایش نوشته و گناهی از او محو می‌کند و یك درجه مرتبهاش را بالا مىبرد و وقتى به زیارت رفت حق‌تعالی دو فرشته را موكّل او مىفرماید كه آنچه خیر از دهانش خارج مىشود را نوشته و آنچه شر و یا غیر آن از دهانش بیرون آید را ننویسد و وقتى برگشت با او وداع كرده و به وى مىگویند: اى دوست خدا، تو آمرزیده شده‌ای! تو از حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل‌بیت رسولش b مىباشى و سوگند به خدا هرگز به چشمت آتش را نخواهی دید! و آتش نیز تو را ابداً نخواهد دید و تو را هرگز طعمه خود نخواهد نمود.»(کامل الزیارات، باب 49، حدیث 6)