فرهنگ اربعین از فرهنگ زندگی خارج از اربعین کاملاً متفاوت است. در فرهنگ اربعین، افراد بر اساس خلق‌وخوی دوران حکومت امام زمانf باهم رفتار می‌کنند؛ یعنی نسبت به هم محبت، فداکاری و ایثار نشان می‌دهند. همه افراد خصوصاً مردم عزیز عراق این خلق‌وخو را خیلی عالی نشان می‌دهند؛ در طول سال حتی افراد فقیر، به تدریج بخشی از درآمد خود را پس انداز می‌کنند تا بتوانند در اربعین فدای زائران امام حسین (علیه السلام) کنند. افراد غنی میلیاردها تومان در این ایام هزینه می‌کنند و حتی افرادی هم که غنی نیستند، همه اندوخته خود را در این راه صرف می‌نمایند.

به دنبال اختلافی که بین دو خانواده عراقی پیش‌آمده بود، پسر یک خانواده، پسر خانواده دیگر را کشته بود. هنگامی‌که حکم به قصاص دادند، پدر مقتول به پدر قاتل گفت: من از خون پسرم می‌گذرم به‌شرط آن‌که تو مهمان‌های اربعینت را به من بدهی!

از این صحنه‌های زیبا در عراق، فراوان است. جوان‌ها و پیرمردهایی که جلوی ماشین‌ها زانو می‌زنند، گریه و التماس می‌کنند تا از ماشین پیاده شوی و از غذای آن‌ها بخوری. حتی در برخی موارد، افراد با اسلحه ایستاده­اند، به دست و پای زائرین می‌افتند و آن‌ها را قسم می‌دهند که به خانه‌شان بروند. این‌ها اخلاق حکومت امام زمان است که مردم همه‌چیز خود را فدای بقیه می‌کنند.

همین‌طور در ایران می‌بینید کسی که به سبب بیماری یا مشکلات، توانایی شرکت در راهپیمایی اربعین را ندارد، هزینه سفر دیگران را تأمین می‌کند و می‌گوید شما به‌جای من به زیارت بروید؛ یعنی حسادت ندارد و وقتی خودش توانایی رفتن ندارد، نمی‌گذارد آن­جا خلوت بشود، دیگران را به‌جای خود برای زیارت می‌فرستد.البته پاداش این انفاق را در دنیا و آخرت دریافت می‌کند.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «...یُجْعَلُ لَهُ بِكُلِّ دِرْهَمٍ أَنْفَقَهُ عَشَرَه آلَافِ دِرْهَمٍ وَ ذُخِرَ ذَلِكَ لَهُ فَإِذَا حُشِرَ قِیلَ لَهُ لَكَ بِكُلِّ دِرْهَمٍ عَشَرَه آلَافِ دِرْهَمٍ وَ إِنَّ اللَّهَ نَظَرَ لَكَ وَ ذَخَرَهَا.

...به هر درهمی که زائر [درراه امام حسین (علیه السلام)] هزینه کرده، ده هزار درهم برایش قرار داده‌شده و برای او اندوخته می‌شود و آنگاه‌که در قیامت محشور شود، به او گفته می‌شود: در مقابل هر درهمی برای تو ده هزار درهم است و همانا خدا به تو عنایت نموده و آن‌ها را برای تو ذخیره کرده است.» (کامل الزیارات، باب 46،حدیث2)

عشق، ایثار و فداکاری که در اربعین دیده می‌شود، نمایی ازاخلاق دوران حکومت امام زمانf است. این اخلاق اربعینی است که باید بعد از اربعین هم در ما وجود داشته باشد. ما وقتی به شهرهای خود برمی‌گردیم؛ باید همین خلق‌وخوی ایام اربعین را با خود ببریم و نسبت به یکدیگر مهربان و فداکار باشیم. نه آنکه بعد از بازگشت به شهرهای خود با همان خلق‌وخوی قبلی و گاهی باتندی، با یکدیگر رفتار کنیم.

امام رئوف حضرت رضا (علیه السلام) می‌فرماید: «فَإِنِّی آلَیْتُ عَلَى نَفْسِی‏ إِنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ وَ أَسْخَطَ وَلِیّاً مِنْ أَوْلِیَائِی دَعَوْتُ اللَّهَ لِیُعَذِّبَهُ فِی الدُّنْیَا أَشَدَّ الْعَذَابِ وَ كَانَ‏ فِی الْآخِرَه مِنَ الْخاسِرِین. من به جان خود سوگند می‌خورم كه هركس دنبال ایجاد اختلاف و تفرقه باشد و دوستی از دوستانم را به خشم آورده و عصبانی نماید، از خدا می‌خواهم كه او را در دنیا به شدیدترین عذاب مجازات کند و فردای قیامت نیز از زیانكاران خواهد بود.» (بحارالانوار،جلد71، صفحه 230)

به خدا پناه می‌بریم از اینکه با اخلاق بدمان و باحساسیت‌ها و زودرنجی‌هایمان آن‌قدر منفور امام رئوف شویم که مورد نفرین او قرار بگیریم. اخلاق اربعینی همان اخلاق اسلامی است که پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَیَدِهِ. مسلمان کسی است که دیگر مسلمانان از دست و زبان او در امنیت باشند.» (کافی ،جلد2، صفحه 234)

 یعنی هیچ آزاری از او به دیگران نرسد. این خلق‌وخوی دوران حکومت امام زمان  (عج الله تعالی فرجه الشریف) است.

ازجمله اخلاق اربعینی تحمل ازدحام و حفظ آرامش در جمعیت میلیونی زائران است. از شلوغی راه­پیمایی اربعین دوری نکنیم. زیبایی اربعین به همین شلوغی آن است. امام خمینی v وقتی‌که در نجف اشرف ساکن بودند، در زمان شلوغی حرم، به زیارت می‌رفتند. وقتی به ایشان اعتراض می‌شد که چرا شما مانند مراجع دیگر، زمان خلوت شدن حرم به زیارت نمی‌روید، امام می‌فرمود:«هر چیزی به هرکسی می‌دهند، در شلوغی می‌دهند.» (برداشت هایی از سیره امام خمینی(ره)، جلد3، صفحه24)

 نگاه رحمت به جماعت بیشتر است:«فَإِنَّ یَدَ اللَّهِ [عَلَى] مَعَ الْجَمَاعَه. دست (کمک) خداوند با جماعت است.» (نهج‌البلاغه، خطبه 127)

هر کس می‌خواهد دعایش به اجابت برسد در زمان شلوغی حرم به زیارت برود. میزان رحمت، مغفرت و اجابت با تعداد افراد حاضر در حرم، رابطه مستقیم دارد لذا در شلوغی بهره بیشتری می‌توان برد و همه‌چیز در همین شلوغی است.

زیبایی اربعین به این است که همه حول محور امامت با هر حالی که دارند، جمع می‌شوند. با بیماری، با معلولیت، با عصا یا بر روی ویلچر، همه می‌آیند. پیر و جوان و کودک می‌آیند. گردوخاک، گرما و سرما، بیماری و ناتوانی و... از آمدن آن‌ها جلوگیری نمی‌کند. عشق به امام معصوم (علیه السلام)، به همه‌چیز ترجیح دارد؛ یعنی شخص مسائل جمادی، نباتی و حیوانی خود را نمی‌بیند؛ همه را فدای حضرت می‌کند. همه باهم مثل ایام حج همرنگ شده و امتیازات ظاهری کنار می‌رود. همه فقط به عشق امام می‌آیند و در این راه نسبت به یکدیگر متواضع هستند. این از خصوصیات دوران امام زمان  (عج الله تعالی فرجه الشریف) است که افراد، تکبر، نخوت‌، خودبرتربینی‌ و کوچک شمردن دیگران را کنار می‌گذارند و کاملاً متواضع و مؤدب نسبت به سایر زائرین وارد حرم می‌شوند. رعایت حال نوامیس یکدیگر را می‌کنند و مراقب هستند که کسی از وجود آن‌ها آزار نبیند.

همه، یکی هستند. همان‌طور که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: وقتی می‌خواهید با مسلمانی رفتار کنید، دقت داشته باشید که «هو أنت. او، خودِ تو است.» (غررالحکم،حدیث ۹۵۱۱)

 دراربعین مردم هر چه برای خود دوست دارند، برای دیگران هم دوست دارند و هر چه برای خود نمی‌پسندند، برای دیگران هم نمی‌پسندند. مردم در زیارت اربعین به مرحله‌ ایثار می‌رسند. یعنی دیگران را بر خود ترجیح می‌دهند.

راه­پیمایی اربعین نمایش بی‌نظیر و کامل از همه کمالات و خوبی‌ها است. فضای این راه‌پیمایی آکنده از عشق و فداکاری، اشک و لبخند، غم و شادی، وحدت و همدلی، صفا و صمیمیت، حماسه و معنویت، امید و طراوت است.

اندک‌اندک جمع مستان می‌رسند
اندک‌اندک می‌پرستان می‌رسند
 

این همان خصوصیت دوران ظهور امام زمان  (عج الله تعالی فرجه الشریف) است. ما باید این درس بزرگ اربعین را به شهرهایمان ببریم. این سوغاتی اربعین است که باید برای خانواده و نزدیکان خود ببریم و همواره این اخلاق اربعینی را حفظ کنیم.